تاریخچه مختصری درباره قالی اصفهان

r_abbasi9 1396/10/06
قالی اصفهان

تاریخچه مختصری درباره قالی اصفهان

قالی اصفهان

تاریخچه مختصری درباره قالی اصفهان

 

خانه فرش دستباف ایران – جهان فرش : موزه یكی از مهمترین مراكز فرهنگی است كه می تواند تاریخ سیر تحول و تكامل جامعه بشری را از هر وسیله دیگری بهتر و صریح تر معرفی می نماید. موزه ها از سرمایه های ملی و فرهنگی محسوب می شوند و متعلق به یك نسل خاص نمی باشند و هرچه قدمت و تنوع آثار موجود در آنها بیشتر باشد توجه بازدیدكنندگان و محققان را بیشتر به خود جلب می نماید.

موزه های آستان قدس رضوی از غنی ترین موزه های كشور و در ردیف مهترین مراكز فرهنگی و هنری مسلمانان بشمار می روند كه آن مبین علاقه بیش از حد مسلمانان به هنر و فرهنگ است و به دلیل همجواری موزه ها با حرم مطهر و اماكن متبركه از چنان جذابیتی برخوردارند كه هر كس به مشهد مقدس و به زیارت امام رضا علیه السلام مشرف می گردد، بازدید از موزه های آستان قدس رضوی را مكمل زیارت خود می داند یكی از موزه های دیدنی و كم نظیر آستان قدس موزه فرش است كه در این مختصر به آن می پردازیم.

این گنجینه در تاریخ ۱۸/۴/۱۳۷۷ توسط مقام منیع تولیت عظمای آستان قدس رضوی به منظور بازدید عموم علاقمندان، هنرمندان و بافندگان با زیربنای ۹۷۰ مترمربع، در دو طبقه مشتمل بر ۶۰ تخته قالی و قالیچه از مهمترین مراكز بافت چون: اصفهان، تبریز، كاشان، خراسان، كرمان، سنندج و… و انواع سوزن دوزی های نفیس چون گلابتون دوزی، قلاب دوزی، ده یك دوزی، معرق دوزی بر روی پارچه های ماهوت، حریر، اطلس، مخمل، ساتن و… از دوره صفویه را تاكنون در معرض دید علاقمندان قرارداده است.

از طرح های موجود بر روی این قالیها می توان به طرح های محرابی ( درختی، باغی ،گلدانی، قندیلی ،دورنما) لچك ترنج، افشان، افشان ترنج، بندی، ریز ماهی، تصویری، بته ( جقه، قبادخانی)، گلدانی و … اشاره نمود.

قالیهای نفیس این مجموعه از آثار اهدایی هنرمندان و استادان هنردوست و بنامی چون: شاه عباس صفوی ،ارجمند كرمانی، عمواغلی، محمدامین كرمانی، محمد نقاش مشهدی، محمد كرمانی، حسنخانی، حاج غلامحسین مرتضی زاده ، فیض الله صفدرزاده حقیقی ، یدالله صفدرزاده حقیقی ،حاج محمدصیرفیان ، حاج محمدنوبری،حسن نظامی دوست ،محمدعلی فلسفین، پوران مسگرزاده و…. می باشد كه جلوه باشكوهی به این گنجینه داده اند.

● اصفهان
اصفهان، یكی از شهرهای مهم و تاریخی جهان است كه همچون نگینی همیشه زنده بر بلندای گنجینهٔ بزرگ ایران می درخشد. هنرمندان اصفهان درطول تاریخ، علاقمندی خود را به صنایع دستی ازجمله قالیبافی، سوزن دوزی، كاشیكاری و … به اثبات رسانیده ودر جهت اعتلاء كمی وكیفی آن كوشش بسیار نموده اند بطوریكه امروزه در سایهٔ تلاش و پشتكار آنان، قالیهای زیبائی در این خطه از سرزمین پهناور ایران بافته می شود كه به نحوی چشمگیر، توجه بازارهای جهانی وموزه های بزرگ دنیا را به خود جلب كرده است.

به لحاظ علاقمندی پادشاهان نخستین صفوی بالاخص شاه اسماعیل، شاه طهماسب و شاه عباس به هنرقالیبافی، نفیس ترین قالیهای ابریشمی وزربفت با طرح های بسیاربدیع بدست هنرمندان اصفهان بافته شده است .

حمایت و توجه شاهان صفوی به هنر و هنرمندان انگیزه ای بود تا از هر صنف و طبقه ای جذب كارگاههای بزرگ سلطنتی بویژه قالی بافی شوند بنابراین این دوره را می توان عصر شكوه وجلال قالی ایران نامید.نخستین كارگاههای قالی بافی ایران، درزمان شاه عباس كبیردراصفهان دایر گردید . اصفهان اززمانهای دوریكی ازمراكزطراحی نقوش زیبا ودل انگیز روی انواع صنایع دستی بویژه قالی بوده است .

تنوع طرحها وتركیب رنگها درتمامی هنرهای آن قابل رؤیت است بنحوی كه امروز به جرأت می توان قالی اصفهان را یكی از اصیل ترین قالیهای ایرانی دانست كه هنرمندان آن با تعصبی خاص درحفظ و ماندگاری آن كوشیده وجدیت به خرج داده اند.تا زمانی كه نگاره های اصیل اسلیمی، ختایی وشاه عباسی بر گنبد لاجوردی مسجد امام، مسجد شیخ لطف الله و یادگارهای طلایی قلم رضا عباسی بردیواره های عالی قاپو، چهل ستون و هشت بهشت می درخشد ؛ قالی اصفهان نیز پاسدار فرهنگ، تمدن و مكتب اصیل ایرانی است.

هماهنگی، توازن وتنوع رنگ بویژه رنگهای شاد در فامهای سیر وروشن، ارتفاع كوتاه پرز، رجشمار بین ۹۰ ـ ۵۰ ، استفاده از گره فارسی، استفاده از پشم وابریشم درتار، پودوپرز، استفاده ازدارهای عمودی وثابت با چله كشی فارسی، شیرازهٔ متصل، اكثراً دوپوده ولول وپرداخت در حین بافت ازویژگیهای خاص قالی بافی اصفهان است .

● معرفی قالی مدینه منوره (رمزهستی ) اثر استاد یدالله صفدرزاده حقیقی
استاد یدا… صفدر زاده حقیقی از بافندگان معروف فرش و از جمله هنرمندان با ذوق اصفهان هستند . استاد یدا…صفدر زاده حقیقی فرزند مرحوم حاج مهدی صفدرزاده حقیقی در سال ۱۳۰۶ هـ . ش در اصفهان متولد گردید واز سن ۱۰ سالگی زیر نظر پدرشان مقدمات و تعلیمات اولیه قالیبافی را همزمان با تحصیل فرا گرفتند تا به درجه استادی در این فن رسیدند و در احیا و تکامل هنر اجدادی فعالیت نموده و ادامه دهنده راه پدرشان بوده اند.

استاد یکی از چهره های سرشناس و تولید کننده قالی اصفهان می باشد ایشان با استفاده ازطرحهای اصیل که در بر دارنده معانی تفاسیر عرفانی و ادبی برخاسته از ارزشهای اعتقادی و فرهنگی است و نظرهر بیننده ای را بسوی حق معطوف می نماید. هارمونی رنگها بویژه رنگهای شاد در فامهای سیر و روشن، توازن و تنوع آنها از ویژگیهای قالیهای ایشان است که در نوع خود کم نظیر و زیباست.

از استاد قالیهای نفیسی در معتبرترین موزه های ایران و جهان نگهداری می شود. از ایشان شش تخته قالی نفیس، ظریف و زیبا در گنجینه فرش و منسوجات آستان قدس رضوی در معرض دید علاقه مندان می با شد و انگیزه شان از اهداء این آ ثار عشق به ولایت ائمهٔ اطهار بخصوص حضرت علی بن موسی الرضا علیه آلاف التحیه والثناء می باشد.¬

قالیهای اهدائی ایشان عبارتند از:
قالی هفت شهر عشق ، قالی دیدار با خالق یكتا (مكه المعظمه) قالی رمز هستی (مدینه منوره) ، قالی بهشت ، قالی باغ مرجانها ، قالی دنیای ماهیها

▪ طـرح : تصویری ( مسجد النبی )
▪ محل بافت : اصفهان
▪ تاریخ بافت : ۱۳۷۰ هـ .ش
▪ ابعاد : ۳۲۰× ۳۲۵ سانتیمتر
▪ رجشمار : ۷۵ گره در ۶.۵ س .م
▪ نوع گره:نامتقارن (فارسی )
▪ جنس تار و پود : ابریشم
▪ جنس پرز : پشم و ابریشم
▪ نوع رنگ : گیاهی
▪ طراحان : استاد نوروز حفیظی و داماد زاده
▪ اهدایی: حاج یدالله صفدرزاده حقیقی تاریخ اهداء:سال ۱۳۸۰ هـ .ش

سلام بر مدینه و آستان رفیعش به مسجد نبوی و چهار قبر غریبش قالی مسجدالنبی یا رمزهستی تصویر زیبائی از گنبد خضراء آن سبز نگین عرش اعلاء است هارمونی و سایه ـ روشنهایش، با چنان هنروظرافتی تركیب شده اند كه گوئی هم اكنون، آنجا ودرمقابل آن عظمت درحال زیارت ومناجات هستی .

در ابتدای قالی بعد از قسمت گلیم باف، لور وسپس حاشیهٔ اصلی با طرح و نقش هندسی (گره چینی) واسلیمی دورتا دور متن را فراگرفته است. از تقاطع خطوط هندسی ستاره های هشت پَری بوجود آمده كه درون آنها كتیبه هایی به شرح ذیل است: درمركزحاشیهٔ بالا، اسم جلاله (الله ) ودردوطرف آن درون ستاره ها ذكرتسبیحات اربعه(سبحان الله ـ والحمد الله ـ ولا اله الا الله ـ والله اكبر ـ ( الله)_ سبحان الله ـ والحمد الله ـ ولا اله الا الله ـ والله اكبر ) بافته شده است . درحاشیه های عمودی دوطرف از بالا به پایین درون ستاره ها اسامی حضرت محمد (ص) و ائمه اطهار چنین بافته شده است :

محـمـــــــــد (ص) محـمـــــــــد (ص)
علــی ولـــی الله(ع) الحسن المجتبی (ع)
الحسیـن الشهید (ع) علـی السجـــــاد (ع)
محمـــدالباقـــر (ع) جعفـر الصــادق (ع)
موسـی الكاظـم (ع) علـــی الرضــــا (ع)
علــی الهـــادی (ع) محمــد الجـــواد (ع)
حسن العسكری )ع) مهـــدی القـــائم (ع)

درحاشیهٔ پایین از راست به چپ درون ستاره های هشت پر كتیبه های به شرح زیراست:
بافت قالی بافی حاج مهدی حقیقی ـ ایران اصفهان شروع شمسی۱۳۷۰ ـ بنام نامی حضرت محمد بن عبدالله (ص) ـ در نظام جمهوری اسلامی ـ به رهبری آیه الله خامنه ای دردوران ریاست آیه الله رفسنجانی ـ رنگ و طرح و بافت زیرنظر یدالله حقیقی_ نقاشی و متن و نقطه از نوروز حفیظی ـ نقاشی گوشه ها و حاشیه ها از دامادزاده.

درترنج قالی، تصویر مسجدالنبی دیده می شود این گنبدسبز خضراكه چون نگین یشم درچمبرآسمان آبی قرارگرفته درخششی خاص داردوسبزی اش تسلی دلهای گرفتاراست هربیننده چون نظاره گر باشداورا متحیركرده وخودرا درچندقدمی آن مكان مقدس می بیندكه گوئی آن را از نزدیك زیارت میكند نقش فرشتگان درگردشی عارفانه دورتادور مسجدالنبی درحالیکه این مکان مقدس رابین زمین وآسمان نگه داشته اندزیبایی خاصی به قالی داده است ومناره های این مکان زیبادرحالیکه سربرآسمان برداشته وگویی شکرگذارخالق هستی اند چشم نوازهربیننده است چهارگوشهٔ متن را لچكها باگردشهای زیبای اسلیمی در زمینه ای به رنگ سورمه ای درنهایت دقت نقش وبافته شده است.

درمیان هرلچك، قابی قراردارد كه درمیان لچك بالا سمت راست اسم مبارك حضرت علی (ع) ومقابلش اسم مبارك حضرت فاطمه سلام الله علیهاودرلچك پایین سمت راست اسم مبارك امام حسن(ع) ومقابلش اسم مبارك امام حسین (ع) بافته شده است. بین دو لچك بالا، اسم مبارك حضرت محمد (ص) با خط درشت وبه رنگ طلائی دیده میشود .

در پائین تر از اسم مبارك پیامبر آیهٔ مباركهٔ صلوات (ان الله وملائكته یصلون علی النبی) به خطی بسیار زیبا وبا رنگهای متمایل به زرد كه چون شعاعهای خورشید به سمت مسجد النبی می تابد درنهایت دقت ، بصورت نیم هلال بافته شده است.

در این بین فرشتگانی زیبا كه گوئی حضرت محمد (ص) را همراهی ومشایعت كرده و معراج آن حضرت را به محضر باریتعالی خوش آمد می گویندنقش شده است . در بین دو لچك پایین متن نمایی ازقبرستان بقیع با همهٔ مظلومیت و غربتش به چشم می خورد سنگهای نقش شده برروی زمین خاكی كه هركدام حكایت ازمحل دفن امامان معصوم ومظلوم دارد و هربیننده رامتوجه غربت این سرزمین پاك می نماید و بر هر سنگ اسمی مبارك بافته شده است كه نام چهار تن از امامان معصوم ازسمت راست:

حسن بن علی المجتبی السبط الاكبرـ علی بن الحسین السجاد بن زین العابدین ـ فاطمه بنت محمد سیده نساء العالمین فاطمه بنت اسد ـ محمد بن علی الباقر بن علم النبیین ـ جعفر بن محمدالصادق الامام العالم العالمین نوشته وبافته شده است.

بدون دیدگاه
اشتراک گذاری
اشتراک‌گذاری
با استفاده از روش‌های زیر می‌توانید این صفحه را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.